marx-engels1

Zer da marxismoa? Hitzaurrea

ZER DA MARXISMOA?

Alan Woodsen eta Rob Sewellen idazlana

AURKIBIDEA

– Hitzaurrea

Materialismo historikorako sarrera

Ekonomia marxistaren hastapenak

Materialismo dialektikorako sarrera

marx 2 0

Hitzaurrea

Marxismoa, edo sozialismo zientifikoa, Karl Marxek (1818-1883) eta Friedrich Engelsek (1820-1895) lehen aldiz asmatutako ideia multzoari emandako izena da. Bere osotasunean, ideia hauek oinarri teoriko erabat landua ematen dute langile klasearen borrokarako, giza gizarte forma goren bat lortzeko – sozialismoa.

Marxismoaren ikusmoldeak gerora langile-klasearen beraren esperientzia historikoak garatu eta aberastu baditu ere, haren oinarrizko ideiak mugiezinak dira oraindik ere, gaur egungo langile-mugimendurako oinarri sendoa emanez. Ez lehen, ez Marx eta Engelsen garaitik aurrera, ez da goragoko teoria egiazkoagorik edo zientifikoagorik aurkeztu gizartearen mugimendua eta langile-klaseak mugimendu horretan duen eginkizuna azaltzeko. Marxismoa ezagutzeak, beraz, langile-klaseari eta gazte iraultzaileei beharrezko teoria ematen die gizartea ildo sozialista bihurtzeko zeregin historiko handia gauzatzeko.

Gertaera horrek azaltzen ditu marxismoaren alderdi guztien aurkako eraso etengabe eta mingotsak, dauden gizarte-ordenaren defendatzaile guztiek egindakoak, eskuineko politikarietatik hasi eta erreformista txiki-burgesetaraino, apaizetik hasi eta unibertsitateko irakasleraino.

Eraso horien amorruagatik beragatik, eta txandakako aditu bakoitzak “marxismoa ezabatu” duela uste izan arren, etengabe mantentzen direlako, langile mugimenduaren kide aurreratuenek bi gauza ondoriozta ditzakete:

Lehenik eta behin, kapitalismoaren defendatzaileek aitortzen dutela marxismoan beren sistemarentzako erronkarik arriskutsuena, eta horrekin batera aitortzen dutela, aldi berean, bere baitan duen egia, «ezeztatzeko» ahalegin guztiak egin arren.

Bigarrenik, eraso, «erakusketa» eta distortsio bortitz eta nabarmenen pean desagertu beharrean, Marxen eta Engelsen teoriak nagusitzen ari dira, batez ere langile-mugimenduaren geruza aktiboen artean, non gero eta langile gehiago, kapitalismoaren krisiaren eraginpean, beren bizitzei forma ematen dieten indarren benetako esanahia aurkitzen ahalegintzen diren, beren patua kontzienteki eragiteko eta erabakitzeko gai izateko.

Marxismoaren teoriek horretarako beharrezko ulermena ematen diote langile pentsatzaileari – gertakarien labirinto nahasian, gizartearen prozesu konplexuetan, ekonomian, klase borrokan, politikan zehar eramateko gai den haria. Ezpata honekin armaturik, langileak moztu dezake gordiar korapiloa, bere buruarentzat eta bere klasearentzat aurrerapenerako bidean dagoen oztoporik ahaltsuenari lotzen diona – ezjakintasuna.

Korapilo hau tinko lotuta mantentzeko da klase menderatzailearen soldatapeko ordezkariek indar guztiekin borrokatzen dutela marxismoa langile-klasearen begien aurrean gutxiesteko. Langile mugimenduko langile serio guztien betebeharra da Marxen eta Engelsen teoriak aztertzea, langile klaseak gizartea konkistatzeko aldez aurreko funtsezko baldintza gisa.

Hala ere, langileek teoriarako eta ulermenerako borrokan dituzten oztopoak askoz ere zailagoak dira konpontzeko apaiz eta irakasleen zirriborroak baino. Ordu luzez lan egin behar duen pertsona batek, heziketa egokia jaso ez eta, ondorioz, irakurtzeko ohiturarik ez duenak, zailtasun handiak ditu ideia konplexuenetako batzuk xurgatzeko, batez ere hasiera batean. Hala ere, Marxek eta Engelsek idazten zuten langileentzat zen, ez ikasleentzat eta klase ertaineko pertsona «adimentsuentzat».

«Hasiera oro da zaila», berdin dio zein zientziaz ari garen. Marxismoa zientzia bat da eta, beraz, asko eskatzen dio hasiberriari. Hala ere, sindikatuetan edo langileen alderdi batean lanean ari den langile orok badaki ezerk ez duela merezi nolabaiteko borroka eta sakrifizioarekin lortzen ez bada. Langile mugimenduko ekintzaileei zuzentzen zaie liburuxka hau.

Irauteko prest dagoen langile aktiboari gauza bat agindu dakioke: ideia berri eta ezezagunekin ohitzeko hasierako ahalegina egin ondoren, teoria marxista funtsean zuzena eta sinplea bezala agertuko zaio. Bestalde – eta azpimarratu beharra dago –, pazientziazko ahaleginaren bidez marxismoaren ulermena eskuratzen duen langilea ikasle gehienak baino teoriko hobea bihurtuko da, soilik ideiak abstraktuan ez ezik, bere bizitzan eta lanean aplikatzean ere ulertu ahal izango dituelako.

Klase ustiatzaile guztiak beren klase-nagusitasuna moralki justifikatzen saiatzen dira, gizarte-garapenaren formarik altuena, naturalena bezala aurkezten dutelako, esplotazio-sistema nahita ezkutatuz, egia mozorrotuz eta desitxuratuz. Egungo klase kapitalistak, bere mertzenario profesional eta jarraitzaileen bitartez, filosofia eta moral berri bat garatu du zehatz-mehatz, gizartean duen nagusitasuna justifikatzeko.

Langile-klaseak, aldiz, ez du inolako interes materialik egia desitxuratzeko, eta kapitalismoaren errealitateak agerian jartzeko zeregina du, bere emantzipazioa kontzienteki prestatzeko. Langileriak ez du bere buruarentzat posizio berezirik bilatzen, baizik eta kapitalismoa, klase-ezberdintasunak eta pribilegioak indargabetzea du helburu. Horretarako kapitalisten ikuspuntua baztertu behar du, eta bere buruarentzat ulermen metodo berri bat bilatu, marxismoa.

Metodo marxistak gizartearen eta, oro har, bizitzaren ikuspegi osoagoa eta aberatsagoa eskaintzen du, eta mistizismoaren beloa argitzen du giza eta gizarte garapenaren ulermenean. Filosofia marxistak azaltzen duenez, historiaren motorra ez dago ez «gizon handiengan», ez naturaz gaindikoan, baizik eta ekoizpen-indarren (industria, zientzia, teknika eta abar) beraren garapenetik eratortzen da. Ekonomia da, azken batean, gizakien bizi-baldintzak, ohiturak eta kontzientzia zehazten dituena.

Gizartearen berrantolaketa berri bakoitzak -dela esklabotza, dela feudalismoa, dela kapitalismoa- ekoizpen-indarren garapen izugarriari bide eman dio, eta horrek, aldi berean, gizon-emakumeei naturaren gaineko botere handiagoa eman die. Gizarte-sistema bat ekoizpen-indar horiek garatzeko gai ez den bezain laster, gizartea iraultza-garaian sartzen da. Hala ere, kapitalismotik sozialismorako aldaketaren kasuan, prozesua ez da automatikoa, baizik eta langile-klasearen esku-hartze kontzientea eskatzen du zeregin historiko hori gauzatzeko. Ez badu egiten, epe luzera horrek erreakzioa eta, azkenik, basakeria sortzeko bidea erraztuko luke.

Kapitalismoa mundu mailako krisi ekonomiko berri batean sartu da berriro ere, eta 1930eko hamarkadan langabezia masiboa izan zen. Ekonomista kapitalisten sasizientziek erakutsi dute ez direla batere gai atzeraldiak eragozteko, eta horrek bultzatu du klase nagusia keynesianismotik libratzera eta doikuntzaren «finantza osasuntsuen» antzinako neurriak berriro hartzera. Egoera konpondu beharrean, azken programa honek krisia sakontzeko eta luzatzeko balio izan du.

Marxismoa bakarrik izan da gai kapitalismoaren kontraesanak azaltzeko, aldian-aldian atzeraldi eta depresioetan sortzen direnak. Kapitalismoak erabat agortu du bere paper historikoa gizartearen oinarri produktiboaren garapenean. Estatu nazionalak eta jabetza pribatuak mugatuta, ekoizpen-indarrak sistematikoki suntsitzen dira, salgaien eta kapitalen gainprodukzio masiboaren ondorioz.

Marxek eta Engelsek azaldu zuten bezala:

“Krisi horietan, aurreko edozein garaitan zentzugabea irudituko zatekeen epidemia sozial bat zabaltzen da gizartean: gainekoizpenaren epidemia. Gizartea, bat-batean, une bateko basakeria egoera batera eramaten da; badirudi gose-izurrite batek edo gerra suntsitzaile handi batek eskastuta utzi dutela, irauteko baliabiderik gabe; industria, merkataritza, galtzeko zorian daude. Eta dena zergatik? Gizarteak zibilizazio gehiegi duelako, baliabide gehiegi, industria gehiegi, merkataritza gehiegi. Dituen ekoizpen-indarrek ez dute jada jabetzaren erregimen burgesa sustatzeko balio; jada boteretsuegiak dira erregimen hori zerbitzatzeko, hura garatzeko oztopo baita. Eta ekoizpen-indarrek oztopo hori gainditzen duten bakoitzean, gizarte burges osoan desordena ereiten dute eta jabetza burgesaren existentzia mehatxatzen dute.” (Marx & Engels, Manifestu Komunista).

Liburuxka hau, jatorriz 1979an Alan Woods eta Rob Sewell marxista britainiarrek idatzia, gaur egun mantentzen da eta, eguneratze txiki batzuekin, ideia marxisten egarri gero eta handiagoari egindako ekarpen txiki gisa aurkezten dugu.

Liburuxka hau, ordea, ez dago marxismoaren azalpen osoa ematera bideratuta, baizik eta ikasle-langileari gaiarekiko hurbilketan laguntzera, oinarrizko ideia batzuen zirriborroa emanez.

Marxismoaren azterketa hiru kategoria nagusitan oinarritzen da, oro har historia sozialari, ekonomiari eta filosofiari dagozkienak, edo izen zuzenen bidez deituz: materialismo historikoa, lanaren-balorearen teoria eta materialismo dialektikoa.

I. Materialismo historikorako sarrera>>

Puedes enviarnos tus comentarios y opiniones sobre este u otro artículo a: [email protected]

Para conocer más de la OCR, entra en este enlace

Si puedes hacer una donación para ayudarnos a mantener nuestra actividad pulsa aquí